Επιστολή Μητρ. Πειραιώς κ. Σεραφείμ προς την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ & ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ
Ἀκτὴ Θεμιστοκλέους 190, 185 39 ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ, Τηλ. +30 210 4514833 (19), Fax +30 210 4528332 e-mail: impireos@hotmail.com    

᾿Εν Πειραιεῖ τῇ 15^ῃ Δεκεμβρίου 2014

Α Ν Α Κ Ο Ι Ν Ω Θ Ε Ν

Ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πειραιῶς κ. ΣΕΡΑΦΕΙΜ ἀπέστειλε πρός τήν Ἱερά Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος τήν ἀκόλουθη ἐπιστολή.

ΕΚ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ

Ἀριθμ. Πρωτ. 1485                                                   Ἐν Πειραιεῖ τῇ 11^ῃ Δεκεμβρίου 2014

Πρός Τόν
Μακαριώτατον
Ἀρχιεπίσκοπον Ἀθηνῶν
καί πάσης Ἑλλάδος
Κύριον κ. ΙΕΡΩΝΥΜΟΝ
Πρόεδρον τῆς Ἱερᾶς Συνόδου
τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος
καί τούς Σεβασμιωτάτους
Συνοδικούς Συνέδρους
Εἰς ΑΘΗΝΑΣ

Μακαριώτατε Δέσποτα,
Σεβασμιώτατοι Συνοδικοί Σύνεδροι,

Πάνυ εὐλαβῶς καί εὐσεβάστως προάγομαι νά ὑποβάλω στήν Ἱερά Σύνοδο τό εὔλογο ἐρώτημα πού ἀναφύεται ἀπό τό ἀνακοινωθέν τῆς 9^ης ὁδεύοντος μηνός Δεκεμβρίου ἐ.ἔ. μέ τό ὁποῖο γνωστοποιεῖται ἡ Ἀπόφαση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου κατά τόν κοινό ἑορτασμό μέ τίς Θεολογικές Σχολές τῆς Χώρας, τῆς μνήμης τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρός ἡμῶν Φωτίου τοῦ Μεγάλου καί Ἰσαποστόλου, προστάτου τῆς  Ἱ. Συνόδου νά ἀνατεθεῖ ἡ εἰσήγηση στό Διορθόδοξο Κέντρο τῆς Ἱ. Μονῆς Κοιμήσεως Θεοτόκου Πεντέλης στόν Ἐλλογιμώτατο Κοσμήτορα τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Καθηγητή κ. Μιλτιάδη Κωνσταντίνου, πρωτοστατούντα στήν ἵδρυση στό Θεολογικό Τμῆμα τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΑΠΘ, κατεύθυνσης Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν καί ἑπομένως ἐάν ἐπευλογεῖτε καί συμφωνεῖτε μέ τήν ἐνέργεια τοῦ συγκεκριμένου κ. Κοσμήτορος, γιατί ἡ ἐπίσημη ἀνάθεση σέ αὐτόν τῆς εἰσηγήσεως στόν κοινό ἑρτασμό τῆς Ἱερᾶς Συνόδου καί τῶν Θεολογικῶν Σχολῶν, εὔκολα ἀντιλαμβάνεσθε, ὅτι ἀποτελεῖ ἰδιαίτερη τιμητική διάκριση καί οὐσιαστική ἐπιβράβευση τῆς προσωπικότητάς του καί τῶν μέχρι τώρα ἐνεργειῶν του.

Μακαριώτατε,
Σεβασμιώτατοι,

Ἡ ἀντίχριστη λεγομένη «Νέα Ἐποχή» καί ἡ «Νέα Παγκόσμια Τάξη Πραγμάτων», μέ συνδιαμορφωτή τήν παναίρεση τοῦ συγκρητιστικοῦ διαθρησκειακοῦ οἰκουμενισμοῦ, ἐφαρμόζοντας τό σκοτεινό σχέδιό τους γιά τήν ἰσλαμοποίηση τῆς Εὐρώπης καί τῆς Ἑλλάδος, ἐργάζονται, ἐκτός τῶν ἄλλων, καί γιά τήν ἵδρυση Κατεύθυνσης Ἰσλαμικῶν ἀντιτριαδικῶν Σπουδῶν, οἱ ὁποῖες βεβαίως ἀγνοοῦν καί στρεβλώνουν ἐγκληματικῶς τήν ἀληθινή φύση τοῦ Θεοῦ.

Οἱ ἅγιοι Πατέρες και οἱ ἅγιοι ἔνδοξοι Νεομάρτυρες, ἀπό τούς ὁσίους καί θεοφόρους πατέρες Μάξιμο τόν Ὁμολογητή (6^ος αἰώ.) καί Ἰωάννη τόν Δαμασκηνό (7^ος αἰώ.), μέχρι τόν ἅγιο ἔνδοξο ὁσιομάρτυρα Νικόδημο τόν Ἁγιαννανίτη (18^ος αἰώ.) καί τήν ἁγία ἔνδοξο νεομάρτυρα Ἀκυλίνα (18^ος αἰώ.)[1], κατατάσσουν τό Ἰσλάμ στίς αἱρέσεις καί ὡς τέτοια, τό ἀντιμετωπίζουν. Αὐτό, βεβαίως, εἶναι εὔλογο γιατί οἱ διδαχές του ἀποτελοῦν ἕνα συμπίλημα διαφόρων ἀνθρωποπαθῶν θρησκευτικῶν παραδοχῶν, ὅπως τῆς Εἰδωλολατρείας, τοῦ Ζωροαστρισμοῦ, τοῦ Μανιχαϊσμοῦ, τοῦ Γνωστικισμοῦ, τοῦ Ἀρειανισμοῦ, τοῦ Νεστοριανισμοῦ, τοῦ Μονοφυσιτισμοῦ, τοῦ Ἀφθαρτοδοκητισμοῦ καί τῆς Εἰκονομαχίας[2].

Πλέον συγκεκριμένα, ὁ ὅσιος καί θεοφόρος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, στό ἔργο του «Περί αἱρέσεων»[3], θεωρεῖ ὅτι τό Ἰσλάμ εἶναι λαοπλάνος θρησκεία καί πρόδρομος τοῦ Ἀντιχρίστου. «Ἔστι δέ καί ἡ μέχρι τοῦ νῦν κρατοῦσα λαοπλάνος θρησκεία τῶν Ἰσμαηλιτῶν, πρόδρομος οὖσα τοῦ Ἀντιχρίστου»[4] γράφει. Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι ὁ Ὅσιος Ἰωάννης ἀποκαλεῖ εὐθύς ἐξ ἀρχῆς τόν Μαμέδ (Μωάμεθ) ψευδοπροφήτη δικαιολογημένως ὅταν κατά τήν ἰσλαμική παράδοση (σούνα) συνεζεύχθη ὡς 7^η σύζυγό του τήν σύζυγο τοῦ υἱοθετηθέντος υἱοῦ του Ζαΐντ καί ὡς 9^η τήν ἑπταετή κορασίδα Ἀϊσά διαπράττων ἐκτός τῶν ἄλλων κακουργιῶν καί τά ἐγκλήματα τῆς αἱμομιξίας καί τῆς παιδεραστίας καί ἀποδεικνύει ὁ θεοφόρος πατέρας ὅτι συνέστησε τήν αἵρεσή του ὕστερα ἀπό μιά ἐπιφανειακή μελέτη τῆς Ἁγίας Γραφῆς καί τήν ἐπικοινωνία του μ’ ἕνα Ἀρειανό μοναχό, κατόπιν δῆθεν ὁραμάτων σέ ἡλικία σαράντα ἐτῶν, μέ τήν παρότρυνσι τῆς πρώτης συζύγου του Χαντίντζα καί τοῦ Ἰουδαίου ἐξαδέλφου της Οὐάρακα καί μ’αὐτόν τόν τρόπο διέδωσε τήν ψεύτικη φήμη ὅτι ὅλ’ αὐτά, πού θέσπισε, εἶναι δῆθεν θεόσταλτα. Καυστικώτατο εἶναι τό σχόλιο τοῦ Ὁσίου, ὅτι ὅλα τά θεσπίσματα τοῦ Κορανίου, εἶναι «γέλωτος ἄξια» καί καθιερώθηκαν στό Ἀραβικό Ἔθνος μέ τόν ἱερό πόλεμο καί τήν βιαία ἐπιβολή καί τό ψευδές ἰδεολόγημα τῆς δῆθεν θεϊκῆς ἀποστολῆς τοῦ Μωάμεθ, 7 αἰῶνες μετά τήν ἐνανθρώπιση τοῦ Θεοῦ Λόγου τοῦ ἀληθινοῦ Μεσσία, τοῦ ὁποίου τό σωτηριῶδες ἔργο ἐπιδιώκει νά ἀνατρέψη μέ τίς ψευδολογίες του. 

Κατά τόν Ὅσιο Ἰωάννη τόν Δαμασκηνό καί τήν Κορανική διδαχή, ὁ Μουσουλμανισμός, ἐπηρεασμένος ἀπό τήν ἀντιχριστιανική ἰουδαϊκή καί τήν αἱρετική χριστιανική γραμματεία, δέν δέχεται τήν Τριαδικότητα τοῦ Θεοῦ, τήν Θεότητα τοῦ Χριστοῦ, τόν σταυρικό Του θάνατο καί τήν Ἀνάστασή Του. Ἀρνεῖται τό Θεανθρώπινο πρόσωπό Του καί τόν θεωρεῖ σάν ἕνα προφήτη κατώτερο τοῦ Μωάμεθ, τῆς δῆθεν σφραγίδας τῶν προφητῶν, κτίσμα τοῦ Θεοῦ καί ἁπλό, ψιλό ἄνθρωπο.

Ὁ πόλεμος κατά τῶν ἀπίστων (τζιχάντ), ἀποτελεῖ βασική διδασκαλία τοῦ Κορανίου, ἐφαρμόζεται στίς ἡμέρες μας μέ τίς συνεχιζόμενες ἐκκαθαρίσεις χριστιανικῶν καί ἄλλων πληθυσμῶν ἀπό τό Ἰσλάμ, πού εἶναι λάθος νά διακρίνεται σέ ριζοσπαστικό καί δῆθεν μετριοπαθές καί πού ἀποτελεῖ ἐπιβίωση τῆς δεινῆς αἱρέσεως τοῦ Ἀρειανισμοῦ καί ἀποδεικνύει ὅτι δέν εἶναι θρησκεία ἀνεκτή, κατά τό Εὐρωπαϊκό κεκτημένο καί τίς ἀρχές τῶν Κρατῶν Δικαίου, γιατί στοχοποιεῖ θανάσιμα τήν ἄρνησή της καί ἑπομένως οἱ ἔννοιες Δημοκρατία, Ἀνεξιθρησκεία καί Ἀνεκτικότητα πρός τήν ἑτερότητα εἶναι ἀσύμβατες μέ τό Ἰσλάμ.

Ἀλήθεια, ποιά ἡ χρησιμότητα πλέον τῶν διαθρησκειακῶν διαλόγων μεταξύ Ὀρθοδοξίας καί Ἰσλάμ καί οἱ διακηρύξεις περί εἰρηνικῆς συνυπάρξεως, ὅταν οἱ διάλογοι αὐτοί ἀδυνατοῦν νά ἀποτρέψουν τούς Ἰσλαμιστές-Τζιχαντιστές ἀπό τά φρικώδη ἐγκλήματά τους καί τούς διαλεγομένους δῆθεν μετριοπαθεῖς Μουσουλμάνους ἀπό τήν πλήρη στήριξη στούς πρώτους, ὅπως ἀποδεικνύεται μέ πλῆθος στοιχείων στήν παγκόσμια εἰδησεογραφία. Ὁ πρόσφατος τραγικός θάνατος τῆς Ἀμερικανίδος δημοσιογράφου Serena Shim στήν Τουρκία, ὅπου μέ στοιχεῖα ἀπέδειξε τή στήριξη τῆς γείτονος καί τοῦ σουνιτικοῦ μπλόκ στό χαλιφάτο τοῦ ISIS ἀποδεικνύουν τά ἀνωτέρω!

Ἐφ’ ὅσον εἶναι δεδομένο ὅτι δέν ἀγνοεῖται ὁ ἀντιτριαδισμός τοῦ Ἰσλάμ, οὔτε ἀσφαλῶς οἱ βλασφημίες του κατά τοῦ Θεανθρωπίνου προσώπου τοῦ Χριστοῦ, τοῦ Ὁποίου ἀρνεῖται τήν θεία φύση, μέ τίς ὁποῖες σαφῶς ἐπαναλαμβάνεται ἡ κατεγνωσμένη ἀντιτριαδική αἱρετική διδασκαλία τοῦ αἱρεσιάρχου Ἀρείου, ἀπό τόν κοινό ὑποβολέα Ἀρείου καί Μωάμεθ, τόν Ἀρχέκακο καί βύθιο δράκοντα, ρωτᾶμε τόν κ. Κοσμήτορα, γιατί προσπαθεῖ νά ἐπιτύχει κάτι τόσο φρικτό καί ἀποτρόπαιο στήν χώρα, τῆς ὁποίας τό προοίμιο τοῦ Συντάγματος ἄρχεται μέ τήν ἐπίκληση τοῦ Παναγίου Ὀνόματος τοῦ Παναχράντου Τριαδικοῦ Θεοῦ; Πῶς εἶναι δυνατόν ὀρθόδοξος Κοσμήτορας τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΑΠΘ, μέ τόν ὁμολογιακό χαρακτῆρα σπουδῶν, ὁ ὁποῖος διδάσκει στούς φοιτητές Ὀρθόδοξη Θεολογία πού ἔχει ὡς ὀντολογικό θεμέλιο τήν Τριαδολογία καί τήν Χριστολογία, νά καταφάσκει στήν διδασκαλία αἱρετικῶν  φληναφημάτων μέσα μάλιστα σέ Ὀρθόδοξη Θεολογική Σχολή, μέ ἀπρόβλεπτες συνέπειες; Ἀγνοεῖ ὅτι αὐτή ἡ συνύπαρξη εἶναι ἐπικίνδυνη μέ βάση τήν ἀρνητική σχετική διεθνῆ ἐμπειρία; ὅτι ἀντίκειται στά πιό στοιχειώδη κριτήρια ἐπιστημολογίας καί δεοντολογίας; ὅτι συνιστᾶ εὐθεία προσβολή τῆς ἐπικρατούσης σύμφωνα μέ τό ἄρθρο 3 τοῦ Συντάγματος θρησκείας, ὅτι θά ἀλλοιώσει σέ σημαντικό βαθμό τόν σημερινό ὁμολογιακό χαρακτῆρα τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς καί ὅτι ἐνδεχομένως θά ἀποτελέση πηγή ἐντάσεων καί ἐξάρσεως τοῦ ἰσλαμικοῦ φονταμενταλισμοῦ στή χώρα μας;

Μέ βάση τόν πρόσφατα ψηφισθέντα λεγόμενο «ἀντιρατσιστικό» νόμο, ἡ Κατεύθυνση Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν στήν Θεολογική Σχολή Θεσσαλονίκης δέν πρέπει νά λειτουργήση, διότι ἀντιβαίνει στήν ἀντιρατσιστική νομοθεσία ἐπειδή τό ἀνίερο συμπίλημα τοῦ Κορανίου, περιέχει ρατσιστικές ἀναφορές καί προτροπές σέ πράξεις βίας κατά τῶν ἄλλων θρησκευτικῶν ὁμάδων. Εἶναι δέ ξεκάθαρες οἱ ρατσιστικές ἀντιλήψεις του ἀπέναντι στό γυναικεῖο φῦλο.

Στὴν πατρίδα μας, τήν ἡρωοτόκο καί ἁγιοτόκο Ἑλλάδα, στὴν ὁποία, κατά τά 400 χρόνια σκλαβιᾶς ἀπό τούς ὁμοπίστους τῶν σημερινῶν ἰσλαμιστῶν, χύθηκαν ποταμοὶ αἵματος ἁγίων ἐνδόξων Νεομαρτύρων καὶ Ἡρώων, δὲν πρέπει ἀλλοιωθῆ ἡ ἰδιοπροσωπεία μας μέ τήν μετατροπή τῆς Πολιτείας μας σέ οὐδετερόθρησκη, ὅπως ἐπιδιώκει ἡ διεθνιστική Νέα παγκόσμια Τάξι, μέ ἐργαλεῖο τήν de facto καί de jure πολυπολιτισμικότητα πού προωθεῖ μέ ἀνεξέλεγκτες μεταναστευτικές ροές μουσουλμανικῶν κυρίως πληθυσμῶν.

Τίθενται στόν ἀγαπητό κ. Κοσμήτορα τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Α.Π.Θ.  πού ἐνεργεῖ σχετικῶς, ἀναπόδραστα δύο πολυδύναμα ἐρωτήματα. Θά ἦταν ποτέ δυνατό ὁ ὑπόπτερος ἀετός τῆς Θεολογίας καί συνώνυμος της ἅγιος Γρηγόριος, Ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως καί ὁ ἡρωϊκότερος τῶν Ἁγίων καί Ἁγιώτερος τῶν ἡρώων Μ. Ἀθανάσιος νά συνευδοκοῦσαν στήν διδασκαλία τοῦ Ἀρειανισμοῦ μέ τήν συνδρομή τῆς Θεολογικῆς καί Ἐκκλησιαστικῆς τους κοινότητας καί ποιά ἡ διαφορά τοῦ Ἀρειανισμοῦ ἀπό τόν Ἰσλαμισμό πού ἀναμασᾶ τίς ἴδιες ἀντιτριαδικές βλασφημίες καί κακοδοξίες μέ τόν πρῶτο; Προεκτείνοντας δέ τό ἐρώτημα σέ Ἐκκλησιαστικά πρόσωπα διερωτῶμαι θά ἐδώριζαν ποτέ οἱ θεοφόροι αὐτοί Πατέρες τήν τότε κυκλοφορηθεῖσα Θάλεια τοῦ Ἀρείου σέ ἰσχυρούς τῆς ἡμέρας τους μέ τό προσωνύμιο μάλιστα «ἱερά Θάλεια»; Ποιά εἶναι ἡ διαφορά τῆς Θάλειας τοῦ Ἀρείου μέ τό Κοράνιο, παρά μόνον ἡ παραφιλοσοφική λεκτική λεπτότητα τοῦ Ἀρείου καί οἱ χονδροειδεῖς ἀναφορές τοῦ  Ἄραβα ἐμπόρου Μωάμεθ. Καί τό δεύτερο ἐρώτημα πού τίθεται εἶναι γιατί νά μήν συνιδρυθεῖ λοιπόν στήν «προοδευτική Θεολογική Σχολή τοῦ ΑΠΘ» καί κατεύθυνσι «Γραφικῶν Μελετῶν» τῆς Ἀνώνυμης Φυλλαδικῆς ἑταιρείας Σκοπιᾶς τοῦ Πύργου, πού ἑδρεύει στήν Πενσυλβάνια τῆς Ἀμερικῆς μέ παράρτημά της στή χώρα μας τήν αὐτοτιτλοφορούμενη «χριστιανική ἐκκλησία μαρτύρων τοῦ ἰεχωβᾶ» ἐφ’ ὅσον ὁ ἱδρυτής της Κάρολος Ρῶσσελ ἐπαναλαμβάνει τόν ἀντιτριαδισμό τοῦ Ἀρείου καί τοῦ Μωάμεθ καί δέν θά ἀρνηθεῖ ἀσφαλῶς ἡ incorporation τοῦ Μπρούκλιν τήν σχετική χρηματοδότηση πού φέρεται ὅτι θά ἐξασφαλίσει ὁ κ. Κοσμήτορας, κατά δήλωσή του, στήν Σύγκλητο τοῦ Α.Π.Θ., ἀπό τό Ἐμιράτο τοῦ  Ὀμάν γιά τήν κατεύθυνσι Ἰσλαμικῶν σπουδῶν.

Ἀσφαλῶς ἀντιλαμβάνομαι τήν ἀνάγκη τριτοβαθμίου μορφώσεως τῶν Θρησκευτικῶν Λειτουργῶν τῆς Μουσουλμανικῆς μειονότητος στήν Θράκη ἀλλά αὐτό θά ἦτο εὐχερές νά γίνει σέ κάποια Παιδαγωγική Σχολή ἤ σέ κάποια ἄλλη Σχολή Πανεπιστημιακοῦ ἐπιπέδου καί ὄχι στήν Ὀρθόδοξη Θεολογική Σχολή τοῦ ΑΠΘ, ἐφ’ ὅσον ὅπως προανέφερα ὑπάρχουν αὐτές οἱ ἀπόλυτες ἀσυμβατότητες.

Μακαριώτατε,
Σεβασμιώτατοι,

Ταπεινῶς θεωρῶ ὅτι κατά τήν λῆψι τῆς Ἀποφάσεώς Σας δέν συνεκτιμήσατε τά ἀνωτέρω καί ἑπομένως γιά νά μήν θεωρηθεῖ ὅτι συνευδοκεῖτε στήν συγκεκριμένη ὑπόθεση καί ἐπευλογεῖτε τό ἀπαράδεκτο γεγονός ἵδρυσης ἀντιτριαδικῶν Σπουδῶν μέσα σέ μία Ὀρθόδοξη Θεολογική Σχολή μέ ἀποτέλεσμα τήν μετατροπή της σέ Θρησκειολογική Θεολογική Σχολή παρακαλῶ θερμῶς νά ἐπανεξετασθεῖ ἡ Ἀπόφασή Σας καί νά ληφθοῦν ὑπ’ ὄψει τά ἀνωτέρω καί εἰδικώτερα ἡ σθεναρή καί θαρραλέα ἀντίδραση τοῦ οἰκείου Ποιμενάρχη, τοῦ Παναγιωτάτου Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης κ.κ. ΑΝΘΙΜΟΥ, ὑπό τήν αἰγίδα τοῦ Ὁποίου στό Πνευματικό Κέντρο τῆς Μητροπόλεώς του, διοργανώθηκε σχετική ἀντιρρητική ἡμερίδα στίς 26/11/2014 μέ ἐξαίρετους ὁμιλητές ὅπως ὁ πρ. Κοσμήτορας κ. Χ. Οἰκονόμου, οἱ ὁποῖοι στηλίτευσαν μέ ἐναργῆ τρόπο τίς ἐνέργειες ἵδρυσης κατεύθυνσης Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν στήν Θεολογική Σχολή τοῦ ΑΠΘ.

Ἐξαιτούμενος τίς Ὑμέτερες εὐχές καί εὐλογίες διατελῶ,

+ ὁ Πειραιῶς ΣΕΡΑΦΕΙΜ

---

[1] ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒ. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΖΗΣΗΣ, Διαθρησκειακές συναντήσεις· ἄρνηση τοῦ Εὐαγγελίου καί προσβολή τῶν ἁγίων Μαρτύρων, ἐκδ. Τέρτιος, Θεσ/κη 2003, σσ. 52-119 καί ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΣΔΡΑΚΑΣ, Ἡ κατά τοῦ Ἰσλάμ πολεμική τῶν Βυζαντινῶν Θεολόγων, Θεσ/κη 1961, σσ. 44-58, 64-66.

[2] ΗΛΙΑΣ ΝΙΚΟΛΑΚΑΚΗΣ, «Τό Ἰσλάμ κατά τόν Ἅγιο Ἰωάννη τόν Δαμασκηνό », ΕΕΘΣΘ τμήματος Ποιμαντικῆς καί Κοινωνικῆς Θεολογίας 1 (1990) σσ. 260 – 296.

[3] ΟΣΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ, Περί αἱρέσεων ρα΄, PG 94, 678 – 780 καί ΕΠΕ 2, ἐκδ. Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, Θεσ/κη 1991, σσ. 306 – 321.

[4] Περί αἱρέσεων ρα΄ 1 – 2.