ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ (1881-1949)

Φιλιππίδης Χρύσανθος (1881-1949). Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος, από Τραπεζούντος. Γεννήθηκε στην Κομοτηνή και σπούδασε στη Θεολογική Σχολή Χάλκης, από την οποία αποφοίτησε το 1903. Χειροτονήθηκε διάκονος και υπηρέτησε ως αρχιδιάκονος στη Μητρόπολη Τραπεζούντος, ενώ στην περίοδο 1907-11 συνέχισε τις σπουδές του στα Πανεπιστήμια Λωζάννης και Λειψίας. Μετά την επάνοδό του διορίσθηκε διευθυντής του περιοδικού «Εκκλησιαστική Αλήθεια» και το 1913 εξελέγη Μητροπολίτης Τραπεζούντος. Κατά τη διάρκεια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, του ανατέθηκαν διοικητικά καθήκοντα και ανέλαβε πολιτικός διοικητής Τραπεζούντος τόσο από τους Ρώσους, όταν είχαν καταλάβει την περιοχή, όσο και από τους Τούρκους στη συνέχεια. Μετά τη λήξη του πολέμου, σε συνεννόηση με τον Έλληνα πρωθυπουργό Ελ. Βενιζέλο ανέλαβε εθνικές αποστολές, ενώ επικεφαλής επιφανών Ελλήνων του Πόντου υπέβαλε στη Διάσκεψη Ειρήνης και τους Συμμάχους υπομνήματα ζητώντας την οριστική απελευθέρωση του Πόντου από την οθωμανική κυριαρχία. Για τον σκοπό αυτόν επισκέφθηκε το Παρίσι, το Λονδίνο και τη Ρώμη, ενώ ανακήρυξε την αυτονομία του Πόντου. Μετά τη μικρασιατική καταστροφή εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, διατηρώντας τον τίτλο του Μητροπολίτη Τραπεζούντος. Το 1926 διορίσθηκε αποκρισάριος του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Αθήνα και του ανατέθηκαν διάφορες αποστολές για την επίλυση εκκλησιαστικών ζητημάτων στην Αλβανία, τη Συρία κ.α. Το 1938, έπειτα από τον θάνατο του Αρχιεπισκόπου Χρυστοστόμου Παπαδόπουλου, ήταν συνυποψήφιος με τον Μητροπολίτη Κορινθίας Δαμασκηνό για τη διαδοχή του. Στην εκλογή που ακολούθησε, ο Δαμασκηνός έλαβε 31 ψήφους και ο Χρύσανθος 30 ψήφους, αλλά το Συμβούλιο της Επικρατείας ακύρωσε την εκλογή επειδή η πλειοψηφία διαμορφώθηκε με την ψήφο ενός μέλους της ιεραρχίας που του είχε προσωρινά αφαιρεθεί το δικαίωμα ψήφου. Η ακύρωση της εκλογής ήταν αποτέλεσμα κυβερνητικής παρέμβασης και κατόπιν αυτού εξελέγη νέος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών ο Χρύσανθος. Από την άνοδό του στον αρχιεπισκοπικό θρόνο επέδειξε αξιοσημείωτη διοικητική και πνευματική δραστηριότητα, ιδιαίτερα από την 28η Οκτωβρίου 1940 και έπειτα, με αποκορύφωμα την υπερήφανη στάση που τήρησε την πρώτη ημέρα της Κατοχής. Ωστόσο, ο Δαμασκηνός επέτυχε να οργανώσει την απομάκρυνσή του και στις 2 Ιουλίου 1941, ερήμην του Χρυσάνθου, συγκλήθηκε Μείζων Σύνοδος που τον εκθρόνισε και αποκατέστησε τον Δαμασκηνό. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής ανέπτυξε σημαντική εθνική δράση και μετά την Απελευθέρωση αρνήθηκε να επιδιώξει την επιστροφή του στον αρχιεπισκοπικό θρόνο. Από το 1938 υπήρξε τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Έγραψε πολλές μελέτες και μεταξύ άλλων τα βιβλία: «Το ζήτημα του Ευξείνου Πόντου» 1919, «Η Εκκλησία Τραπεζούντος» 1936, «Οι Γενικοί Κανονισμοί του Οικουμενικού Πατριαρχείου» 1946.

Δ. Κούκουνα