ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ (1890-1949)

Παπανδρέου Δαμασκηνός (1890-1949). Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος. Γεννήθηκε στη Δορβιτσά Ναυπακτίας. Σπούδασε νομικά και φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στη συνέχεια χειροτονήθηκε διάκονος και λίγο αργότερα πρεσβύτερος και αρχιμανδρίτης, υπηρετώντας ως διευθυντής του Γραφείου της Αρχιεπισκοπής Αθηνών και ηγούμενος της Μονής Πεντέλης. Εξελέγη Μητροπολίτης Κορίνθου το 1922, όπου ανέπτυξε σημαντικό ποιμαντικό και κοινωνικό έργο, με αποκορύφωμα τη δραστηριοποίησή του όταν η περιοχή επλήγη από καταστροφικούς σεισμούς το 1928. Ως έκτακτος πατριαρχικός έξαρχος επισκέφθηκε το 1930 τις ΗΠΑ, προκειμένου να διευθετήσει εκκλησιαστικά θέματα που είχαν ανακύψει στους κόλπους της εκεί Ορθόδοξης Μητρόπολης και ταυτόχρονα να επιζητήσει τη συνδρομή των ομογενών για οικονομική ενίσχυση των σεισμοπαθών της Κορίνθου. Το 1938 εξελέγη Αρχιεπίσκοπος Αθηνών, αλλά το Συμβούλιο της Επικρατείας ακύρωσε την εκλογή του ύστερα από ενέργειες της Κυβέρνησης Μεταξά και Αρχιεπίσκοπος έγινε ο από Τραπεζούντος Χρύσανθος. Ο Δαμασκηνός αρνήθηκε να δεχθεί την ακύρωση της εκλογής του και εγκαταστάθηκε στη Μονή Φανερωμένης στη Σαλαμίνα μονάζοντας. Μετά την ανάληψη της κατοχικής κυβέρνησης από τον προσωπικό φίλο του στρατηγό Τσολάκογλου, κινήθηκε η τυπική διαδικασία για την απομάκρυνση του Χρυσάνθου και την επαναφορά του Δαμασκηνού στον αρχιεπισκοπικό θρόνο (5.7.1941). Κατά την Κατοχή ανέπτυξε αξιόλογη εθνική και κοινωνική δράση, ιδρύοντας μεταξύ άλλων τον ΕΟΧΑ, οργανώνοντας την κοινωνική προσφορά και προβάλλοντας προς τις Αρχές Κατοχής τα εθνικά θέματα, ενώ για ένα διάστημα είχε τεθεί υπό περιορισμό στην κατοικία του. Τα Χριστούγεννα 1944, με παρουσία του Τσώρτσιλ στην Αθήνα, αποφασίσθηκε η ανάθεση της αντιβασιλείας στον Αρχιεπίσκοπο, ο οποίος λειτούργησε στη συνέχεια ως ανώτατος άρχοντας μέχρι τη διεξαγωγή των εκλογών και του δημοψηφίσματος 1946. Στο διάστημα αυτό διετέλεσε για ένα μικρό διάστημα πρωθυπουργός (17.10.45-1.11.45). Μετά την επιστροφή του Γεωργίου Β΄ στην Ελλάδα (Σεπτέμβριος 1946), ο Δαμασκηνός περιορίστηκε στα εκκλησιαστικά του καθήκοντα.

Δ. Κούκουνας