ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο Ε΄.

Ο Νεόφυτος (Νικόλαος Μεταξάς, ή Ταλαντίου Νεόφυτος όσο ήταν επίσκοπος Ταλαντίου ή Νεόφυτος Μεταξάς όπως υπέγραφε ο ίδιος και αναφέρεται από την Εκκλησία της Ελλάδος) (2 Νοεμβρίου 1762 - 29 Δεκεμβρίου 1861) ήταν Έλληνας κληρικός.

Βιογραφικά στοιχεία

Γεννήθηκε στις 2 Νοεμβρίου του 1762 στην Αθήνα και το βαπτιστικό του όνομα ήταν Νικόλαος, καταγόταν από σπουδαία αθηναϊκή οικογένεια του γένους Μεταξά (οι γονείς του ήταν οι: Δημήτριος και Μαρία Μεταξά). Ακολούθησε λαμπρές σπουδές στη γενέτειρα του κοντά στον Αθηναίο ελληνιστή Ιωάννη Βενιζέλο, και στον Ηπειρώτη μαθηματικό Ιωάννη Βόδα. Μετά το τέλος των σπουδών γίνεται για ένα σύντομο χρονικό διάστημα δάσκαλος κυρίως ευπόρων παιδιών Αθηναίων στην Πατριαρχική Ιερά Μονή Πεντέλης. Εκεί χειροτονείται διάκονος στις 7 Αυγούστου του 1792 και μετονομάζεται από Νικόλαος σε Νεόφυτος.

Σε ηλικία μόλις έξι ετών χάνει τον πατέρα του και την ανατροφή του αναλαμβάνει ο ιερέας θείος του, Συμεών Μεταξάς. Παρέμεινε για κάποιο διάστημα στην Κωνσταντινούπολη κοντά στον θείο του Μητροπολίτη Καισαρείας Γρηγόριο και αργότερα επέστρεψε στην Αθήνα,και στη συνέχεια μετέβη στην Λιβαδειά, όπου ο τότε επίσκοπος Ταλαντίου Γαβριήλ εκτιμώντας τα χαρίσματα και τις αρετές του, τον προσλαμβάνει ως αρχιδιάκονο και γραμματέα της Επισκοπής.

Μετά το θάνατο του επισκόπου Γαβριήλ, τον διαδέχεται στον επισκοπικό θρόνο και όπου το 1803 χειροτονήθηκε στη Λιβαδειά επίσκοπος Ταλαντίου.

Σύμφωνα με κάποιες πηγές, η προσφυγή του στην Πόλη οφειλόταν στην οικονομική του αδυναμία να συνεχίσει τις σπουδές στην Ιταλία, ενώ άλλες αναφέρουν πως αναγκάστηκε να καταφύγει εκεί για να αποφύγει το ερωτικό ενδιαφέρον μιας Οθωμανής.

Προεπαναστατική Περίοδος

Ο Αλή Πασάς των Ιωαννίνων, υπεύθυνος και για την Ανατολική Στερεά, αφαιρεί όλη την περιούσια της επισκοπής Ταλαντίου και αναγκάζει το Νεόφυτο σε χρέη. Για να συγκεντρώσει τα απαραίτητα χρήματα για την αποπληρωμή των χρεών προβαίνει σε εράνους. Ο ήπιος χαρακτήρας του Νεόφυτου καταφέρνει να επηρεάσει και κατευνάσει πολλές φορές τις θηριωδίες που σχεδίαζε ο Αλή Πασάς εναντίον των Ελλήνων ενώ η αγάπη του για την παιδεία θα πείσει και το γιό του Αλή Πασά, Βελή, να προσφέρει χρήματα για την ίδρυση σχολείου στην έδρα της Επισκοπής του, την Αταλάντη.

Εκεί ανέπτυξε αρχικά πατριωτική δράση εκ του αφανούς, που εκδηλώθηκε όμως ανοικτά με την έκρηξη της Επανάστασης.

Περίοδος της Επανάστασης

Προτομή Νεόφυτου Μεταξά - Επισκόπου Ταλαντίου, στην κεντρική Πλατεία Αταλάντης

Στις 27 Μαρτίου 1821, στο Μοναστήρι του οσίου Λουκά Λιβαδειάς και υπό τον Αθανάσιο Διάκο, οι δύο επίσκοποι, Ταλαντίου Νεόφυτος και Σαλώνων Ησαΐας, ευλογούν την κήρυξη της επανάστασης και στη Ρούμελη. Ο Νεόφυτος μαζί με τον απεσταλμένο ξάδελφο του Αθανάσιου Διάκου, Αντώνη Κοντοσόπουλο ηγήθηκε της εξέγερσης της Αταλάντης η οποία ελευθερώθηκε μέσα σε μια μέρα στις 31 Μαρτίου 1821. Οι όροι της παράδοσης των Τούρκων συζητηθήκαν και συμφωνήθηκαν για την ελληνική πλευρά από τον Επίσκοπο Νεόφυτο, τον Κοντοσόπουλο και τους πρόκριτους του Ταλαντίου Φίλιππο Παναγιώτη και Ευστάθιο Σπυρίδωνος και από την τουρκική πλευρά από τον Χατζή Μεχμέτ και τον υποδιοικητή Χαλίλ Βεντόζ.

Ο Νεόφυτος στις 22 Απριλίου αν και ανήμπορος λόγω ηλικίας και ασθενειών προσπάθησε να βοηθήσει τον αποκλεισμένο στην Αλαμάνα Αθανάσιο Διάκο οργανώνοντας σύντομα μια ομάδα αγωνιστών αλλά δεν κατάφερε να φτάσει εγκαίρως.

Στις 15 Νοεμβρίου 1821 κηρύσσεται η έναρξη των εργασιών της Συνελεύσεως των αντιπροσώπων της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδος. Σε αυτή συμμετέχουν 73 πληρεξούσιοι και θεσπίζεται ο οργανισμός του Πολιτικού Σώματος ή Νομική Διάταξη, ένας είδος συντάγματος με εκτελεστικό-διοικητικό όργανο τον Άρειο Πάγο. Πρόεδρος του δικαστικού τμήματος του Αρείου Πάγου τοποθετήθηκε ο Επίσκοπος Νεόφυτος.

Ακαταπόνητος έσπευδε παντού σε Εθνοσυνελεύσεις και σε μάχες, εμψυχώνοντας και ενισχύοντας τους αγωνιζόμενους.

Συμμετείχε στην Α' Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου στις 15 Δεκεμβρίου το 1821 καθώς και στις υπόλοιπες (του Άστρους της Κυνουρίας το 1823) ως Πρόεδρος του Αρείου Πάγου και ως πληρεξούσιος του Ταλαντίου.

Το 1823 ο Νεόφυτος αναλαμβάνει και την Επισκοπή Θερμοπυλών ενώ το Μάιο του ίδιου χρόνου τοποθετείται ως τοποτηρητής της Επαρχίας Αθηνών.

Μετά την επανάσταση

Ο Κυβερνήτης της Ελλάδος, Ιωάννης Καποδίστριας, στις 23 Ιανουαρίου 1828 συγκροτεί πενταμελή εκκλησιαστική επιτροπή στην οποία συμμετέχει και ο Νεόφυτος, για τη διοίκηση της Εκκλησίας και την εξέταση της γενικότερης εκκλησιαστικής κατάστασης.

Το 1833 με διάταγμα ενθρονίστηκε Μητροπολίτης Αθηνών και το 1836 ισόβιος Πρόεδρος της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, από της αυτοανακηρύξεώς της ως Αυτοκέφαλης Εκκλησίας. Εργάσθηκε μετά ζήλου υπέρ της ανάπτυξης της Εκκλησίας της Ελλάδος και των θεσμών της, ερχόμενος αντιμέτωπος με τον Βασιλέα της Ελλάδος Όθωνα για την Εκκλησιαστική και Μοναστηριακή περιουσία.

Πέθανε στις 29 Δεκεμβρίου 1861 σε ηλικία 99 ετών στην Αθήνα και κηδεύτηκε στις 30 Δεκεμβρίου καθήμενος επί θρόνου.

Συγγράμματα

Δημοσίευσε διάφορα συγγράμματα μεταξύ των οποίων

• Λόγος παραινετικός, 1825, Ναύπλιο
• την Ορθόδοξον Ομολογία,
• το Ιερογραφικό Απάνθισμα
• και Εγχειρίδιο των Επτά Μυστηρίων της Ανατολικής Εκκλησίας.
• Βίος και Ακολουθία της Οσίας Φιλοθέης, 1842
• Ακολουθία του Οσίου Σεραφείμ Δομβούς, 1828, 1855, 1861