ΠΟΙΑ ΗTAN H ΑΙΡΕΣΙΣ ΤΟΥ ΝΕΣΤΟΡΙΟΥ;

Ποιά ήταν η αίρεση τού Νεστορίου;

Ἐπηρεαζόμενος ἀπὸ τὴν ἀριστοτελικὴ φιλοσοφία κατὰ τὴν ὁποία δὲν μπορεῖ νὰ ὑπάρξει φύση ἀπρόσωπη, ὁ Νεστόριος δὲν μποροῦσε νὰ ἐννοήσει τὴν περὶ ἑνότητος τοῦ προσώπου τοῦ Χριστοῦ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας. Ἐφόσον ὑπάρχουν στὸ Χριστὸ δύο πλήρεις καὶ τέλειες φύσεις, πρέπει κατ’ ἀνάγκην νὰ ὑπάρχουν καὶ δύο πλήρη καὶ τέλεια πρόσωπα, ἀνεξάρτητα τὸ ἕνα ἀπὸ τὸ ἄλλο.  

Κύριο περιεχόμενο.

Ὁ Νεστόριος, μοναχὸς κατ' ἀρχάς, ἔγινε κατόπιν Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, διακριθεῖς γιὰ τὴν πλούσια συγγραφική του δράση καὶ τὴ ρητορική του δεινότητα.

Κληρονόμος τοῦ θεολογικοῦ κλίματος τῆς Ἀντιοχειανῆς Σχολῆς, τόνιζε τὴν ἀνθρώπινη φύση τοῦ Χριστοῦ. Ἀναιρώντας τὶς κακοδοξίες τοῦ Ἀπολλιναρίου καὶ τῶν Δοκητῶν, δεχόταν τὴν πραγματικότητα τῶν δύο φύσεων τοῦ Κυρίου. Ὁ Χριστὸς ἦταν ἀληθὴς κατὰ φύσιν Θεὸς καὶ ἀληθὴς κατὰ φύσιν ἄνθρωπος. Οἱ φύσεις του στὴν ἕνωση ἦταν ἀσύγχυτες καὶ ἀπαράτρεπτες. Ἀπ' αὐτὸ τὸ πνεῦμα ἐμφορούμενος, δὲν μποροῦσε νὰ κατανοήσει τὴν πραγματικὴ ἔννοια τῆς θείας ἐνανθρωπήσεως, πῶς δηλαδὴ ὁ Θεὸς μπορεῖ νὰ γίνει ἄνθρωπος. Ἡ ἐνανθρώπηση γι' αὐτὸν σήμαινε μεταβολὴ τῶν φύσεων σὲ μία σύνθετη φύση, ὅπου ἡ θεότητα μπαίνει σὲ ἕνα νέο τρόπο ὑπάρξεως, γίνεται φθαρτὴ καὶ παθητή, ὁ δὲ Λόγος χάνει τὸ ὁμοούσιό του πρὸς τὸν Πατέρα. Κατὰ τὸ Νεστόριο ἡ Μαρία δὲν μποροῦσε νὰ γεννήσει τὸ Θεό. Θὰ τὸ ἔκανε μόνο ἂν κι αὐτὴ ἦταν θεά, γιατί μόνο τὸ ὅμοιο γεννᾶται ἀπὸ τὸ ὅμοιο. Κακῶς λοιπὸν ὀνομάζεται «Θεοτόκος». Ὁ πραγματικὸς τίτλος τῆς εἶναι «Χριστοτόκος». Γέννησε δηλαδὴ τὸν ἄνθρωπο Χριστὸ μὲ τὸν ὁποῖο ἀργότερα ἑνώθηκε ὁ Λόγος.

Ἐπηρεαζόμενος ἀπὸ τὴν ἀριστοτελικὴ φιλοσοφία κατὰ τὴν ὁποία δὲν μπορεῖ νὰ ὑπάρξει φύση ἀπρόσωπη, ὁ Νεστόριος δὲν μποροῦσε νὰ ἐννοήσει τὴν περὶ ἑνότητος τοῦ προσώπου τοῦ Χριστοῦ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας. Ἐφόσον ὑπάρχουν στὸ Χριστὸ δύο πλήρεις καὶ τέλειες φύσεις, πρέπει κατ' ἀνάγκην νὰ ὑπάρχουν καὶ δύο πλήρη καὶ τέλεια πρόσωπα, ἀνεξάρτητα τὸ ἕνα ἀπὸ τὸ ἄλλο.

Τὴν ἰδέα αὐτὴ τὴ δίδαξε. Διασποῦσε τὸ ἕνα θεανδρικὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ σὲ δύο ξεχωριστὰ καὶ ἰδιοπερίστατα φυσικὰ πρόσωπα. Αὐτὸ τοῦ κόστισε τὴ μομφὴ τῆς αἱρέσεως, ποὺ γιὰ νὰ τὴν ἀποσείσει ἀναγκάστηκε νὰ δεχθεῖ καὶ ἕνα πρόσωπο στὸ Χριστό, τὸ ὁποῖο ἀποκαλοῦσε ἠθικὸ πρόσωπο τῆς ἑνώσεως. Αὐτὸ φυσικὰ δὲν ἦταν τίποτε ἄλλο ἀπὸ προσπάθεια συμβιβασμοῦ τῶν ἀσυμβίβαστων. Ἔτσι ὁ Νεστόριος δεχόταν τρία πρόσωπα στὸ Χριστό· ἕνα του Θεοῦ Λόγου, ἕνα του ἀνθρώπου Χριστοῦ καὶ ἕνα της ἑνώσεως τῶν φύσεων.

Σύμφωνα πρὸς τὶς ἀντιλήψεις αὐτὲς ἦταν καὶ τὰ ὑπόλοιπα χριστολογικὰ διδάγματα τοῦ Νεστορίου. Ὁ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ἀπέρριπτε τὴν περὶ φυσικῆς ἑνώσεως διδασκαλία τοῦ Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας. Ἡ ἕνωση κατ' αὐτὸν δὲν ἦταν ἕνωση πραγματική, ἀλλὰ ἁπλὴ συνάφεια, ἕνας ἐξωτερικὸς πλησιασμός, μία ἐνοίκηση τοῦ Λόγου στὸν ἄνθρωπο ὡς «ἐν ναῶ». Τὴν ἕνωση αὐτὴ χαρακτήριζε καὶ μὲ πολλὲς ἄλλες ὀνομασίες. Ἐπίσης ἀπέρριπτε τὸν ὄρο «Θεὸς Λόγος σεσαρκωμένος» (Κύριλλος Ἀλεξανδρείας). Κατ' αὐτὸν ὁ Χριστὸς ἦταν «θεοφόρος ἄνθρωπος».

Τέλος, ὁ Νεστόριος προέβαινε καὶ στὸ διχασμὸ τῆς μίας υἱότητας τοῦ Χριστοῦ σὲ δυὸ φυσικὲς υἱότητες ξεχωριστές, τὴν υἱότητα τοῦ Λόγου καὶ τὴν υἱότητα τοῦ ἀνθρώπου. Στὶς υἱότητες αὐτὲς ἀπένειμε ἀντίστοιχα καὶ δύο ξεχωριστὲς προσκυνήσεις καὶ λατρεῖες. Περὶ πραγματικῆς ἀντιδόσεως τῶν ἰδιωμάτων τῶν φύσεων στὸ ἕνα πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ δὲν μπορεῖ νὰ γίνει λόγος στὸ χριστολογικὸ σύστημα τοῦ Νεστορίου. Μὲ τὰ διδάγματά του αὐτὰ ὁ Νεστόριος διατύπωσε μία δεινὴ αἵρεση στοὺς κόλπους τῆς Ἐκκλησίας, τὴ ζωὴ τῆς ὁποίας συνετάραξε ἐπὶ μακρόν. Τὴν αἵρεση αὐτὴ καταπολέμησε ἐπιτυχῶς ὁ διαπρεπὴς θεολόγος τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας, ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας.